برای تامین آب باید به دنبال راه های جدید باشیم سرپرست پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با تاکید بر ضرورت تسهیلگری و گسترش نگاه آبخیزداری گفت: با توجه به خشکسالی‌ها و تغییر اقلیم‌ها برای تأمین آب باید به دنبال راه‌های جدید باشیم.
عطاالله ابراهیمی صبح چهارشنبه در گردهمایی ملی مسؤولین بخش‌های تحقیقاتی اجرایی آبخیزداری کشور که در مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر برگزار شد، با بیان اینکه ۴۲۳ دشت ما جزو دشت‌های ممنوعه و بحرانی به شمار می‌روند که باید فکری برای آنها شود، به روند رو به افزایش سیل‌ها اشاره کرد و گفت: عمده سیل‌ها در منطقه زاگرس و البرز اتفاق افتاده است.
وی افزود: هنوز خاطره تلخ سیلاب‌های گلستان، لرستان، شیراز و سایر بخش‌ها از ذهن‌ها نرفته است، بنابراین باید برای مدیریت منابع آب و خاک کشور چاره‌ای اندیشیده شود. خاک یک عنصر اساسی برای حفظ طبیعت و آب تلقی می‌شود که بدون حفظ آن حفظ آب معنا ندارد. اگر میزان بقایای گیاهی روی خاک و میزان نفوذپذیری خاک به اندازه کافی نباشد، به دنبال آن با چالش سیل مواجه خواهیم شد.
سرپرست پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری مطرح کرد: تغییر اقلیم واقعیتی است که با آن مواجه هستیم و تأثیر بسیاری بر منابع آبی گذاشته و چالش‌هایی را ایجاد کرده است. بر اساس برنامه ریزی های حوزه کشاورزی برای سال‌های آتی، قرار است در سال ۱۴۳۰ برای ۱۰۳ میلیون نفر غذا تأمین کنیم که برای این کار، نیاز به آب داریم. اکنون بر اساس آمار و ارقام وزارت نیرو، حدود ۸۸ میلیارد مترمکعب آب برای تولید غذا در اختیار بخش کشاورزی است.
مدیریت آب در اولویت باشد
ابراهیمی با بیان اینکه اما واقعیت کمتر از این این آمار است و نشان می‌دهد که حدود ۷۰ میلیارد مترمکعب آب برای منظور در اختیار بخش کشاورزی است، اظهار کرد: به منظور تأمین غذا برای این تعداد، حداقل ۳۹ میلیارد مترمکعب و حداکثر ۶۵ میلیارد مترمکعب آب در آن سال بر اساس مدل پیش بینی در اختیار ما خواهد بود. با توجه به خشکسالی‌ها و تغییر اقلیم‌ها برای تأمین آب باید به دنبال راه‌های جدید باشیم.
وی مطرح کرد: مدیریت منابع آب در طول تاریخ موجب ظهور و زوال تمدن‌ها شده و امروز بحث صرفاً کشاورزی و صنعت نیست و گاهی تأمین آب شرب هم به عنوان یک چالش مطرح می‌شود. به منظور برون رفت از این چالش‌ها باید در فضای همدلی و همکاری طرح‌های مناسبی را تدوین کنیم و به مرحله اجرا برسانیم. در این راستا ابتدا باید بپذیریم که کشور در شرایط خشکسالی و بحران آب قرار دارد و باید برای آن تدبیری اتخاذ شود.
سرپرست پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با اشاره به اینکه حوزه آبخیزداری ما حدود ۳۳ میلیون هکتار از اراضی کشور را پوشش می‌دهد، بیان کرد: سازه‌های آبخیزداری طول عمر مشخصی دارند و حتماً باید مجدداً ترمیم شوند. بنابراین به جای هزینه کردهای هنگفت در زمینه‌هایی مانند انتقال آب از خلیج فارس یا مناطق دوردست، باید مدیریت آب را در همان حوزه به عنوان یک اولویت در نظر بگیریم و تدبیری برای آن بیندیشیم.
نیروی انسانی عامل مهم تأثیرگذار بر تصمیم گیری ها
ابراهیمی با اشاره به اینکه نگاه جامعه به حوزه‌های آبخیز می‌تواند راهگشایی برای این موضوع باشد، بیان کرد: گاهی بخشی نگری صورت می‌گیرد و در قسمت‌های میانی اقداماتی انجام می‌شود بدون اینکه اقدامات لازم در بالادست صورت گیرد. نیروی انسانی عامل مهم تأثیرگذار بر تصمیم گیری هاست که باید مورد توجه قرار گیرد. در این زمینه نگاه‌های ما بیشتر سازه‌ای بوده یا فشار موجود بر سازمان‌ها نگاه‌های ما را بیشتر به این سمت برده است.
وی اظهار کرد: منکر این موضوع نیستیم که در بخش‌هایی از حوزه آبخیز باید اقدامات سازه‌ای انجام شود اما بدون توجه به حفاظت حوزه‌های بالادست آبخیزها نمی‌توانیم در این حوزه موفق شویم، بنابراین باید آب و خاک را در نقطه اولیه آن کنترل کنیم. در این راستا تسهیلگری و گسترش نگاه آبخیزداری و مسؤولیت پذیر کردن افراد جامعه باید در گام اول انجام شود. در وهله بعدی نگاه بیولوژیک باید مورد توجه قرار گیرد.
سرپرست پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری عنوان کرد: در چالش کم آبی موجود، هنوز ۲۸۰ میلیارد مترمکعب تبخیر داریم که به منظور جلوگیری از میزان تبخیر و جاری شدن روان آب‌های سطحی به صورت سیل باید چاره اندیشی شود. اگر نگاه حفاظتی به مراتع، جنگل‌ها و آبخیزها در این سرزمین خشک حاکم و به مدیریت آنها توجه ویژه شود، نگاه و سرمایه گذاری ما تغییر می‌کند و ما را از این چالش عبور می‌دهد.
مدیریت بخشی از بحران آب با طرح‌های آبخوان داری
ابراهیمی مطرح کرد: در حوزه تحقیقات همواره این نگاه حاکم بوده که علم با عمل تلفیق شود و پیشکسوتان این حوزه نیز به این سمت رفته‌اند که طرح‌های الگویی خوبی ایجاد کرده و بتوانند از دانش و اندوخته‌های علمی خود در بخش اجرا نیز استفاده کنند. این تکلیف بر عهده ما گذاشته شده که در تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی همراه با وزارت نیرو بخشی از بحران نفوذ آب در سفره‌های آب زیرزمینی را کنترل کنیم.
وی با اشاره به اینکه بخشی از بحران آب باید با استفاده از طرح‌های آبخوان داری مدیریت شود، اظهار کرد: ایجاد سدهای زیرزمینی حواشی دشت‌ها نیز می‌تواند به کاهش چالش آب کمک کند. رویکرد ما هم افزایی بین بخش تحقیقات و اجراست و با توجه به اینکه ما را به عنوان تصمیم گیرندگان حوزه آبخیزداری می‌شناسند، باید همگرایی و همدلی را بیشتر و از ظرفیت‌های موجود بهتر و بیشتر از گذشته استفاده کنیم./ مهر
