ضرورت ایجاد پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران مرکزی کلانشهر کرج در طول تاریخ بشر همواره انواع متعددی از عوامل محیطی به عنوان مخرب ترین بلایای طبیعی شناخته شده است. از آنجایی که در زمان وقوع بحران های ناشی از حوادث طبیعی بویژه زلزله در شهرها، خسارات وارد آمده عمدتاً از نوع تخریب اماکن مسکونی می باشد از این رو نیاز به مکانی جهت مدیریت یکپارچه بحران و ایجاد پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران مرکزی یکی از مسائل اساسی و مهمی است.
در طول تاریخ بشر همواره انواع متعددی از عوامل محیطی به عنوان مخرب ترین بلایای طبیعی شناخته شده است. از آنجایی که در زمان وقوع بحران های ناشی از حوادث طبیعی بویژه زلزله در شهرها، خسارات وارد آمده عمدتاً از نوع تخریب اماکن مسکونی می باشد از این رو نیاز به مکانی جهت مدیریت یکپارچه بحران و ایجاد پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران مرکزی یکی از مسائل اساسی و مهمی است. که همواره از دغدغه های برنامه ریزان و مسئولین در حوزه مدیریت بحران می باشد. پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران به ویژه در شرایط بحرانی نقش بسیار مهمی را در سازماندهی و مدیریت بحران بر عهده دارند، لذا لازم است که با بررسی دقیق و مطالعه ای جامع، مکانی مناسب برای احداث این نوع از کاربری ها در سطح شهر کرج انتخاب گردد تا در جهت ارتقاء کارآمدی و بهره برداری از آن مؤثر واقع شود.
در حوزه مديريت بحران، برخورداری از مكانی مجهز و مستحكم كه شرايط و امكانات لازم جهت تشكيل ستاد و گردهمايی مديران ارشد، مديران و كــــارشـــنـاسان عمـــليـــاتی سازمان‌های مسئول و مرتبط با موضوع را داشته باشد ضروری است، چـرا كـه كـسب اطـلاعـات گسترده و مستند، تشريك مساعی و هماهنگی فراسازمانی و فرماندهی و هدايت متمركز عمليات توسط سازمان‌ها و نيروهای اجرايی از اصول مهم و اجتناب‌ناپذير در مديريت مخاطرات به شمار می‌آيد.
پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران مرکزی، در واقع مرکز فرماندهی و ستاد مدیریت بحران (اتاق بحران) کلانشهر ها می‌باشد. مركز فرماندهی و ستاد مديريت بحران اين امكان را فراهم می‌سازد كه سامانه مديريت حادثه به سرعت فعال شده و از بروز عمليات اشتباه، دوباره‌كاری، اختلال و تراكم نيروهای حاضر در صحنه و هدر رفتن انرژی و توان عملياتی جلوگيری نمايد. ضمن آنكه مديران و فرماندهان تمامی سازمان‌ها و شركت‌های فعال در سامانه مديريت شهری در خواهند یافت که فعاليت تخصصی سازمان متبوعشان بايد هماهنگ با ساير سـازمـان‌ها و نـيروهـای عمـلياتی باشد و از يك فرماندهی و مديريت واحد پيروی گردد. با توجه به مسائلی که گفته شد، يكي از وظايف اساسي و مهم برنامه ريزان شهري و ناحيه اي، تخصيص زمين به كاربري هاي گوناگون شهري با توجه به نقش و كاركرد شهر، اقتصاد شهر و همچنين تاثير عوامل متقابل كاربري ها بر يكديگر است.
بديهي است عدم رعايت مكان گزيني صحيح در انتخاب مكاني به عنوان پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران مرکزی، ممكن است فاجعة ديگري حتي به مراتب وخيم تر از سانحة اوليه به دنبال داشته باشد. بنابراين لزوم برنامه ريزي، مديريت و ارائه راهكارهايي مناسب در استقرار این پایگاه ها قبل از وقوع بحران الزامي مي باشد.
مکان یابی فعالیتی است که قابلیت و توانایی های یک منطقه را از لحاظ وجود زمین مناسب و کافی و ارتباط آن با سایر کاربری‌ها و پارامترهای دیگر برای انتخاب مکانی مناسب برای کاربری خاص مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. پیدا کردن بهترین مکان برای یک کاربری باید به گونه ای باشد که هزینه‌های دسترسی و حمل و نقل کاهش یابد و متعاقباً منفعت عمومی را در بر گیرد.
به عبارت دیگر مکان یابی سلسله عملیات و اقدامات و تمهیداتی است که در زمینه حصول از وجود شرایط و فراهم آمدن امکان اجرای یک فعالیت بوده و بر اساس آن دستیابی به هدف، نسبت به اجرای عملیات در مکان انتخاب شده اقدام می نماید و در این بین، تبعات و عوارض موضوع بررسی شده و مد نظر قرار می گیرد. مباحث تئوریک برنامه‌ریزی مکانی ابتدا توسط دانشمندان علوم اجتماعی مطرح گردید و سپس در جغرافیا و برنامه ریزی شهری تسری یافت.
مکان يابي از جمله تحليل هاي مکاني است که تأثير فراواني در کاهش هزينه هاي ايجاد و راه اندازي فعاليت هاي مختلف دارد .برای تعیین مکان و موقعیت بهینه پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران مرکزی معیارها و شرایطی تعریف می شود تا در فرآیند مکان یابی، جایگاه این پایگاه در بهترین محل و با بالاترین کارایی انتخاب شود.
شهر کرج، با جمعیت بالغ بر دو میلیون نفر، یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای ایران است و به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز صنعتی و اقتصادی کشور دارای اهمیت بالایی می‌باشد. به علت جمعیت زیاد شهر کرج و اهمیت اقتصادی و مسیر دسترسی چندین استان، مدیریت بحران در این منطقه بسیار حیاتی است. این کلانشهر به دلیل مجاورت با گسل فعال شمال شهر و توسعه نامتوازن آن و نیز با توجه به مهاجر پذیری آن دارای بافت های قدیمی و فرسوده و حاشیه نشین خصوصاً در مناطق مجاورِ گسل بالقوه شمالی شهر، (مانند منطقه های حسن آباد، اسلام آباد و…) بوده و با بحران‌های محتمل دیگری مانند سیل، آلودگی هوا، ترافیک چالش‌برانگیز و… روبرو می باشد. و متاسفانه تا کنون درخصوص احداث و مکان یابی پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران مرکزی این کلانشهر اقدامی صورت نپذیرفته است.
مدیریت بحران در شهر کرج نه تنها به حفظ امنیت و سلامت جمعیت شهر کمک می‌کند، بلکه به پایداری اقتصادی و اجتماعی نیز منجر خواهد شد. برنامه‌ریزی و آمادگی موثر در مواجهه با بحران‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و نیاز به توجه و سرمایه‌گذاری مستمر دارد.
انتظار می رود مدیریت شهری کلانشهر کرج قبل از وقوع حادثه به فکر مکان یابی و ایجاد چنین پایگاهی جهت مدیریت یکپارچه بحران در زمان وقوع بحران زلزله و … در شهر باشد.
مصطفی شیرینی / دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری
